Studimet e fundit kanë zbuluar se ndotja e ajrit mund të jetë një faktor kontribuues në rritjen e rasteve të sëmundjes së Parkinsonit te individët e rinj. Ekspertët theksojnë se ekspozimi ndaj grimcave të vogla të ndotjes, si ato nga gazrat e automjeteve dhe djegia e materialeve organike, mund të shkaktojë inflamacion në trup, që ndihmon në zhvillimin e kësaj sëmundjeje neurologjike.
Duke u fokusuar te pacientët e rinj, mjekët vënë në dukje se simptomat e Parkinsonit tani po shfaqen më herët, madje para moshës 50 vjeçare, ndryshe nga e kaluara kur sëmundja shpesh prekte individë mbi 60 vjeç. Kjo rritje e rasteve në grupmoshat e reja ka nxitur kërkime të thelluara për të kuptuar lidhjen midis ndotjes dhe shfaqjes së simptomave.
Ajri i ndotur shkakton inflamacion në trup, që mund të nxisë zhvillimin e sëmundjes — e cila prek rreth 8.5 milion njerëz në mbarë botën. Sëmundja e Parkinsonit është gjendja neurologjike me rritje më të shpejtë në botë, duke prekur 2% të popullsisë mbi 70 vjeç, me parashikime për t’u trefishuar në dy dekadat e ardhshme.
Mendohet se deri në 20% e njerëzve me Parkinson — e cila shkaktohet nga humbja e qelizave të trurit që prodhojnë kimikate të rëndësishme — përjetojnë simptoma para moshës 50 vjeçare. Sipas neurologes Dr. Anh-Thu Vu, Parkinsoni tradicionalisht është gjetur te njerëzit mbi 60 vjeç, por po bëhet gjithnjë e më i zakonshëm te të rinjtë.
Një ekip ekspertësh në SHBA ka publikuar gjetje që sugjerojnë se ndotja e ajrit mund të jetë një faktor rritës për rastet e reja. Studimi identifikoi 346 pacientë me Parkinson në Minnesota, të diagnostikuar nga viti 1991 deri në 2015. Pacientët u ndanë në dy nëngrupe; ata me përkeqësim më të shpejtë kognitiv dhe lëvizje më të ngadalta, dhe ata me tremor (dridhje në duar).
Hulumtuesit analizuan nivelet mesatare të PM2.5 — grimcave ndotëse më të vogla se 2.5 mikrometra — nga viti 1998 deri në 2019 dhe nivelet e dioksidit të azotit (NO2) nga viti 2000 deri në 2014. Nivelet e ndotjes u analizuan në adresat e pjesëmarrësve brenda një zone prej 1 km.
PM2.5 janë grimca pluhuri që janë të padukshme për syrin e njeriut dhe mund të hyjnë në gjak dhe të depërtojnë thellë në mushkëri. Ato mund të emetohen nga motorët e automjeteve, djegia e druve dhe duhani. Pavarësisht se janë të vogla, këto grimca mendohet se kalojnë barrierën hematoencefalike te njerëzit, duke shkaktuar inflamacion, stres oksidativ dhe aktivizimin e mikroglisë — qelizave që shkaktojnë inflamacion — të cilat mund të nxisin zhvillimin e Parkinsonit.
Të dhënat sugjerojnë se nivelet më të larta të këtyre grimcave janë të lidhura me Parkinsonin, krahasuar me nivelet më të ulta. Hulumtuesit zbuluan se kishte një rritje prej 36% në rrezikun e formës akinetike rigide — një lloj Parkinsoni që shkakton përkeqësim më të shpejtë kognitiv dhe lëvizje më të ngadalta.
Gjithashtu, nivelet më të larta të PM2.5 dhe NO2 ishin të lidhura me një rrezik më të madh për të zhvilluar diskinezi — një efekt anësor i Parkinsonit që shkakton lëvizje muskulore të pavullnetshme ose të pakontrolluara. Autorët e studimit paralajmërojnë se gjetjet sugjerojnë se reduktimi i ndotjes së ajrit mund të ndihmojë në uljen e rrezikut të sëmundjes së Parkinsonit.
Në vitin 2024, Agjencia e Mbrojtjes së Mjedisit në SHBA uli standardin vjetor për PM2.5 me një të katërtën për shkak të dëshmive në rritje për efektet negative në shëndet. Autorët e studimit thanë: “Studimi ynë mbështet gjetjet që çuan në këtë ndryshim dhe sugjeron se kufiri i sipërm duhet të ulet në 8 μg/m3 — një nivel që është mbështetur më parë nga Shoqata Amerikane e Mushkërive dhe organizata të tjera shëndetësore. Organizata Botërore e Shëndetësisë rekomandon një limit më të rreptë, duke e vendosur standardin e saj në 5 μg/m3.”
Mjekët kanë gjetur se Parkinsoni po bëhet gjithnjë e më i zakonshëm te njerëzit nën 50 vjeç, i njohur si sëmundja e Parkinsonit me fillim të ri. Simptomat përfshijnë tremora të duarve, krahëve, këmbëve, nofullës dhe fytyrës, ngurtësi të gjymtyrëve dhe trupit, lëvizje të ngadalta dhe probleme me ekuilibrin dhe koordinimin.
Të prekurit gjithashtu mund të përjetojnë depresion, pagjumësi dhe probleme kognitive. Në raste të rralla, simptomat e ngjashme me Parkinsonin mund të shfaqen te fëmijët dhe adoleshentët. Kjo formë e çrregullimit quhet Parkinson i fëmijërisë dhe shpesh është e lidhur me mutacione specifike gjenetike.
